*İslam’da nikâh hakkında tedebbür*

*Konu erkeklerin birden fazla kadını nikahlarına almalarıyla alakalı*

Sünnet-i Rasulullah’tan (sallallahu aleyhi ve sellem) anladığımıza göre İslam fikhı bakımından erkekler dört kadına kadar nikâhlayabilmektedirler. (Kadınlar ise aynı zamanda bir erkekten başka erkeklerle nikahlanamazlar) Ancak İslam’ın geldiği zamanda erkeklerin sınırsız sayıda eşlerinin olduğunu da bilmekteyiz.

İslam çok evliliği tavsiye etmemiş bilakis fazla eşliliği dörde indirmiş ve izin vermiştir.

Bu konu ancak Müslümanlar tarafından yanlış anlaşılmıştır.

Konunun ruhu amacına uygun olarak kavranamamıştır.

Nitekim konuyu analiz ederek inşaallah okurlarımızın gözleri önüne sermeye çalışacağız.

Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Müslüman erkekleri fazla eşliliğe karşı uyarmaktadır.

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bir hadis-i şerifinde şöyle buyurmuştur: *”İKI ZEVCESI OLUP DA BIRINE MEYLEDIP DIĞERINI IHMAL EDEN KIMSE, KIYAMET GÜNÜNDE, BIR YANI FELÇLI OLARAK GELIR.”* (EBU DAVUD, TİRMİZİ, NESAİ, İBNİ MACE, AHMED)

Bu hadis-i şeriften Seyyidina Rasulullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) erkekleri fazla evliliğe karşı uyardığını anlamaktayız.

Şimdi de Kur’an ayetlerine bakarak konuyla ilgili tedebbürü yapacağız.

*”YETİMLERE MALLARINI VERİN. TEMİZİ PİS OLANLA (HELÂLİ HARAMLA) DEĞİŞMEYİN. ONLARIN MALLARINI KENDİ MALLARINIZA KATIP YEMEYİN. ÇÜNKÜ BU, BÜYÜK BİR GÜNAHTIR. EĞER, (VELİSİ OLDUĞUNUZ) YETİM KIZLAR (İLE EVLENİP ONLAR) HAKKINDA ADALETSİZLİK ETMEKTEN KORKARSANIZ, (ONLARI DEĞİL), SİZE HELÂL OLAN (BAŞKA) KADINLARDAN İKİŞER, ÜÇER, DÖRDER OLMAK ÜZERE NİKÂHLAYIN. EĞER (O KADINLAR ARASINDA DA) ADALETLİ DAVRANMAYACAĞINIZDAN KORKARSANIZ, O TAKTİRDE BİR TANE ALIN VEYA SAHİP OLDUĞUNUZ (CARİYELER) İLE YETİNİN. BU, ADALETTEN AYRILMAMANIZ İÇİN DAHA UYGUNDUR.”* (NİSA, 2-3)

Bu ayet-i celileler İslam tarihi içerisinde şöyle anlaşılmıştır: bakımını üstlendiğiniz yetim kızlar şeriat nazarında sizin kızlarınız değildir. Onlarla evlenebilmeniz bu gerçeği göstermektedir. Ancak haksızlık etmekten korkarsanız başka kadınlarla evlenmeniz daha uygundur. İkişer, üçer, dörder… vesaire evlenebilirsinizden maksat nedir.

Bu sualin cevabına geçmeden önce tedebbür yaparak konuyla ilgili Nisa suresinin 129 ayetinde ifade edilen Allah’ın şeriatının hükmüne bakalım:

*”ÜZERINE DÜŞÜP UĞRAŞSANIZ DA KADINLAR ARASINDA ÂDİL DAVRANMAYA GÜÇ YETİREMEZSİNİZ; BÂRİ BİRİSİNE TAMAMEN KAPILIP DA DİĞERİNİ ASKIYA ALINMIŞ GİBİ BIRAKMAYIN.”* (NİSA, 129)

Demek ki adaletli davranabilmek mümkün değildir.

Hadis-i şerifte de birden fazla eş almanın büyük riskine dolayısıyla ahirette vereceği sıkıntıya vurgu yapılmıştır zaten.

–        Şimdi Nisa 3’e geri dönerek izah etmeye çalışalım: *”Size helâl olan (başka) kadınlardan ikişer, üçer, dörder olmak üzere nikâhlayın.”.. ne anlama gelir? Arapça: (مثنى ‘Masnā) ikişer = iki çift, (Sulās ثلاث) üçer = üç çift, (Rubā ‘رباع) dörder = dört çift vesaire. Yani iki erkek iki kadınla, üç erkek üç kadınla, dört erkek dört kadınla vesaire… çifter – çifter evlensinler anlamındadır.

Ulemadan bazıları belirli matematiksel formüllerle evlenilebilecek eş sayısını ta on sekize çıkartmışlardır. Bu ise konuyu yanlış anlamaktan başka bir şey değildir. 2 + 2 + 3 + 3 + 4 + 4 = 18.

Fahreddin ar-Razi tefsir kitabında bu görüşlere de yer vermiş ancak yanlışlıklarını da ifade etmiştir.

Bazıları nikâhta asl olan birden fazla kadınla evlenmek olduğunu söylemişlerdir.

Yine bazıları da “bize iyi gelen (iyi olarak gördüğümüz) kadınlarla evleniriz ve bu konuda sınır yoktur”… görüşünü savunmaktadırlar.

–        Biz konuyu tedebbür yaparak fıkıh, tefsir ve konuşma kuralları bakımından inceledikten sonra şu cümleleri kurabiliriz: İkişer, üçer, dörder… vesaire evlenebilirsinizden maksat bir adam bir kadınla, ikinci adam ikinci kadınla, üçüncü adam üçüncü kadınla ve dördüncü adam da dördüncü kadınla ve hakeza… yani iki erkek ve iki kadın, üç erkek ve üç kadın, dört erkek ve dört kadın… yani dört çift evlenmek üzere toplu evlilikler yapabilirsiniz anlamındadır.

Bu ayetler 2 x 2 kadın = 4 Kadın artı 3 x 3 kadın = 9 kadın ve 4 x 4 = 16 kadın sonuç itibarıyla 4 + 9 + 16 = 29 kadınla evlenmek kast olunmamıştır ancak burada çifter – çifter evleniniz tavsiyesi vardır. Bir erkek bir kadınla = birinci çift, ikinci erkek ikinci kadınla = ikinci çift, üçüncü erkek üçüncü kadınla = üçüncü çift ve dördüncü erkek dördüncü kadınla = dördüncü çift… anlamında. Arapça: (مثنى ‘Masnā) ikişer = iki çift, (Sulās ثلاث) üçer = üç çift, (Rubā ‘رباع) dörder = dört çift vesaire.

Allahu Teala ikişer, üçer, dörder…demekle böyle devam eder gider anlamında dörderden sonra noktalamıştır.

Hani konuşurken “Bir de baktım ki bir kişi, sonra ikincisi, üçüncüsü derken gelenlerin ardı arkası kesilmedi…“ cümlesinde bir, iki, üç’ten sonra bütün sayılar söylenmez ancak “gelen insan sayısı bir hayli kabarıktı“ manası anlaşılır. Bu mantıkla baktığımızda ikişer, üçer, dörder… den maksat toplu nikahlar yapmaya bir teşvik vardır. Zira bazı İslam ülkelerinde 10 çiftli toplu düğünler yapılagelmektedir. Bu ayetler ideal evliliğin bir erkekle bir kadının evliliği olduğunu ifade etmektedirler, yoksa İslam öncesi toplumlarda uygulanan sınırsız sayıda evlilikleri kastetmez.

Allahu Teala‘nın kuşatıcı ilmi elbette her türlü ahlaksızlığı yasaklamıştır. Günümüzde eş değişimi gibi ya da bir kadının birden fazla erkekle yaşadığı gerçeğine dahi şahit olabiliyoruz. Allah’ın koyduğu şeri hükümlere bakacak olursak Allahu Teala’nın söylenmesi gereken her sözü söylediğine ve temiz ve ahlaklı bir toplum yapısı için gerekli düzeni belirlediğine şahit oluruz.

Konunun önemine binaen tamamen okurları tamamen ikna etmek adına iki örnek daha vermek istiyoruz:

Birinci örnek: Camiie çok adam geldi; önce bir adam geldi, sonradan çok adam ikişer-ikişer geldiler daha sonra bir grup üçer-üçer geldiler ve sonunda bir kalabalık grup dörder-dörder geldiler… dediğimde dört kişi demiş olmam bilakis dörtlü gruplar halinde geldiler demiş olurum.

İkinci örnek: “Eşimle ve 3 çocuğumla her birimize ayakkabı almaya gittim” dediysem “5 ayakkabı aldım” derim, ancak haddi-zatında 10 tane tek ayakkabı almış olurum.

Fatır suresi 1. ayetinde şöyle buyurulmaktadır:

*”HAMD, GÖKLERİ VE YERİ YARATAN, MELEKLERİ İKİŞER, ÜÇER, DÖRDER KANATLI ELÇİLER YAPAN ALLAH’A MAHSUSTUR.”*

Bu ayetlerde de Allahu Teala tıpkı Nisa 3 de kullandığı sözcükleri kullanmaktadır yani: (مثنى ‘Masnā) ikişer = iki çift, (Sulās ثلاث) üçer = üç çift, (Rubā ‘رباع) dörder = dört çift. 2 kanat meleğin bir tarafında 2 kanat da diğer tarafında, bazı meleklerde ise 3 kanat bir tarafında 3 kanat da diğer tarafında mevcuttur. Her bir tarafında dört kanat bulunan meleklerde de olduğu gibi. Şimdi bu örnekle eş alma tavsiyesine bakacak olursak… illa çifter çifter veya üçer-üçer veya dörder-dörder kadın grupları bularak evlenmek mümkün olurdu. Haşa ki haşa Allah böyle bir tavsiyede bulunmuş olsun!

Bu ayetleri okurken dikkat etmelidir. Zira ayet bir mes‘eleyle başlar sonra biraz farklı bir konuya değinir ve daha sonra tekrar ilk konuya açıklık getirir.

Bu ayetlerde Allahu Teala bir eşliliği teşvik ederken aynı surenin 129. ayetinde daha kesin ve keskin bir ifade kullanmaktadır:

*”ÜZERINE DÜŞÜP UĞRAŞSANIZ DA KADINLAR ARASINDA ÂDIL DAVRANMAYA GÜÇ YETIREMEZSINIZ; BÂRI BIRISINE TAMAMEN KAPILIP DA DIĞERINI ASKIYA ALINMIŞ GIBI BIRAKMAYIN.”* (NISA, 129)

Bu ayette Allahu Teala çok eşlilikte adaletin sağlanmasının mümkün olmadığına vurgu yapmaktadır. Hadis-i şerifte de birden fazla eş sahibi olmanın büyük riskine vurgu yapılmıştır.

*”İKİ ZEVCESİ OLUP DA BİRİNE MEYLEDİP DİĞERİNİ İHMAL EDEN KİMSE, KIYAMET GÜNÜNDE, BİR YANI FELÇLİ OLARAK GELİR.”* (EBU DAVUD, TİRMİZİ, NESAİ, İBNİ MACE, AHMED)

Allahu Teala’nın:

*”ÜZERINE DÜŞÜP UĞRAŞSANIZ DA KADINLAR ARASINDA ÂDIL DAVRANMAYA GÜÇ YETIREMEZSINIZ; BÂRI BIRISINE TAMAMEN KAPILIP DA DIĞERINI ASKIYA ALINMIŞ GIBI BIRAKMAYIN.”* (NISA, 129)…bu hitabı umumidir. O halde Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)‘ı da kapsamaktadır. Evet, bu gerçeği Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bildiği için konuyla ilgili özel bir dua yapmıştır:

*”ALLAH’IM! BENİM TAKSİMATIM (EŞLERİM İÇİN YAPTIĞIM ÂDİL PAYLAŞIMIM) BUDUR VE BENİM YAPABİLDİĞİM DE ANCAK BU KADARDIR. NE OLUR, SENİN YAPABİLDİĞİN, AMA BENİM YAPAMADIĞIM HUSUSLARDAN DOLAYI BENİ KINAMA!”* (TİRMİZİ, NİKAH, 42, H. NO:1140)

Ve *”RABBİM! BENİ ELİMDE OLANDAN HESABA ÇEK, KALBİMDE OLANDAN DEĞİL.”*… şeklinde dua ettiği rivayet edilmiştir.

Netice itibariyle şunu diyebiliriz: Birden fazla eşin bir erkeğin nikâhı altında bulunmasına gerçi dinen izin verilmiştir ama kesinlikle ayet ve hadisin yani Allah ve Rasulünün (sallallahu aleyhi ve sellem) tavsiyesi tek eşlilik yönündedir.

İslam kemale erdirilmiş ve tamamlanmış bir Din’dir. Bu nedene her konuyu her bakımdan düzenlemelidir. Bir bakış açısına göre değil bütün taraflardan bakıldığında hayatın gerçekliğine uygun çözümler sunmalıdır. Bazı zamanlar olur ki bir erkeğin birden fazla eş alması zorunlu hal alır.

Mesela savaş sonrası. Erkekler az ancak kadınlar çok fazla olduklarından bir erkeğin fazla kadını nikahına alma durumu toplum huzuru bakımından zaruret olabilir. Rasulullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) genç eşler alabilecek imkana sahip olduğu halde bazı ileri yaşlarda olan çocuklu kadınları himayesi altına almak amacıyla nikahına alması gibi… Veya birinci eş hasta olup da dolayısıyla eşlik görevlerini yerine getiremiyorsa zaten o kadın da kocasının ikinci eşi edinmesine belki de karşı çıkmaz belki teşvik eder. Çocuğu olmayan kadınların da kocalarını çocuk edinebilmeleri için ikinci nikaha teşvik ettikleri de vakadır.

Netice itibarıyla genel anlamda ve normal durumlarda İslam ısrarla erkeğe bir eşliliği tavsiye etmektedir.

S. Magdy Dawoud